Agroforestry

Wat is agroforestry?

Agroforestry is het landbouwsysteem waarbij houtige gewassen zoals bomen en struiken worden geïntegreerde met de teelt van (eenjarige) gewassen of het houden van vee. Het is een traditioneel systeem dat nu weer volop in de belangstelling staat, vanuit de behoefte om meer (bio)diversiteit en weerbaarheid in de landbouw te creëren. Bladval en doorworteling van van de bomen hebben een positief effect op het bodemleven.

Wat doen we ermee?

Ons plan en met wie

Het plan voor agroforestry is een aantal jaar geleden ontstaan toen ERF BV en Stichting Flevo-landschap samen nadachten over manieren om landbouw en natuur te integreren. Inmiddels heeft Hemus dit verder opgepakt, is het ontwerp gemaakt en komt het nu tot uitvoering. De eerste bomen (hazelaars) zijn geplant in december 2022. In 2023 constateerden wat uitval onder de bomen en zijn ongeveer 20 hazelaars vervangen. In 2024 zien we dat met name de bomen in de buitenste rij flink wat wildschade hebben opgelopen. Reeën en hazen vertoeven graag in de agroforestry.

Het gaat om een perceel van ca 4 ha dat Hemus pacht van Stichting Flevo-landschap en dat deel uitmaakt van het project Nieuwe Natuur Noorderwold-Eemvallei. We zien het als een experiment met als doel om te onderzoeken of het biologische teeltsysteem van strokenteelt gecombineerd met agroforestry voldoende stabiele opbrengsten oplevert, rendabel is en tegelijkertijd een goede bijdrage levert aan verhoging van de biodiversiteit. Het ontwerp is dus zo gemaakt dat het ook voldoet aan een goede onderzoeksopzet.

Onze uitgangspunten

7 bomenrijen met diversiteit in de bomenrij en de rijen worden op dezelfde wijze ingevuld: drie soorten hazelaars met twee blokken van voornamelijk inheemse struiken voor de biodiversiteit;
Tussen de bomenrijen strokenteelt met 6 meter brede stroken van drie gewascombinaties;
De afstand tussen de bomenrijen is afwisselend 18 of 42 meter, zodat we 3×6 meter stroken met gewassen telen en 7×6 meter stroken.
De rijen staan oost-west; de wind is over het algemeen noordwest;
Onze proefopzet is gericht op het effect van de afstanden tussen de rijen op de gewasopbrengst (afstandenproef), het effect op ziekten en plagen in de stroken en op de productieve bomen en tenslotte wordt de biodiversiteit gemeten. We verwachten door meer diversiteit op het perceel een positief effect op de functionele biodiversiteit en op het vóórkomen van soorten als vogels en vlinders.

Soorten en gewassen

De hazelaars waarvoor we hebben gekozen zijn allen Corylus avellana 1-jarig geënt op Corylus colurna (Turkse boomhazelaar): Corabel , Gustav’s Zellernuss en Gunslebert. De inheems struiken bestaan uit Vlier, Vuilboom, Hondsroos, Gele kornoelje en Honingbes. Tussendoor staan enkele halfstam vruchtbomen als nashipeer en kweepeer. Die twee laatste soorten zijn niet zo goed aangeslagen. In 2024 hebben we via de Stichting Meerbomen.nu biologische bessenstruiken gekregen en een aantal planten we nu tussen de hazelaars.

De gewassen die we telen op de strokenteelt zijn: selderij, haver, ui, rode biet, suikermais, bonen, aardappel en grasklaver in een 9-jarige rotatie. In het eerste teeltjaar (2023) telen we haver, plantui en rode biet. In 2024 is aardappel op de plaats van de haver gekomen, rode biet op de plaats van de plantui en haver op de plaats van de rode biet.

Samenwerking

Stichting Hemus is, na jaren plannen maken nu echt aan de slag met agroforestry. We hebben nog vele vragen en uitdagingen. Daarom zijn we blij dat we de afgelopen jaren meededen met de PPS Agroforestry. De eerste PPS heeft een vervolg gekregen in een nieuwe PPS verdienmodellen agroforestry. Zo kunnen we ook de komende jaren blijven leren. De nadruk van de nieuwe PPS Verdienmodelen ligt op het ontwikkelen van economisch haalbare concepten. Voor ons betekent dat de gewasopbrengsten worden gemeten. Omdat wij ook graag de biodiversiteit monitoren, zijn we blij dat in 2023 een stagiair van de opleiding toegepaste biologie, Aeres Hogeschool Almere voor ons een monitoringsprotocol opzet en de eerste waarnemingen zal doen. Ook heeft in 2023 een groepje studenten de CO2 opslag in ons perceel en een nabijgelegen bosperceel in kaart gebracht. Inmiddels hebben we met Aeres Almere een meerjarige samenwerking opgezet zodat we een meerjarige reeks met gegevens kunnen opbouwen. Vanaf 2024 nemen we deel aan het project Handelingsperspectieven Agroforestry. Een project met de 4 groene Hogescholen waarin agrariërs concrete handelingsperspectieven wordt geboden om agroforestry te implementeren, rekening houdend met context specifieke omstandigheden.

Afgelopen jaar is ook het Agroforestry netwerk Flevoland opgebouwd en er zijn allerlei excursies en kennisdeelbijeenkomsten georganiseerd. In april 2024 kwamen veel stakeholders van het netwerk bijeen bij Hemus om na de veldexcursie meer te horen over agroforestry. De presentatie van Piet Rombouts van Agroforestry netwerk Nederland kunt u bij ons opvragen.