Energieproductie en duurzame landbouw hand in hand
De vraag:
Vanuit het Klimaatakkoord is er een grote behoefte aan meer zonne-energie, dus ook zonneparken. Dit leidt vaak tot maatschappelijke weerstand. Ook nemen de zonneparken veel ruimte in. De bouw van zo’n park gaat regelmatig ten koste van grond waar ook voedsel verbouwd kan worden. Ook zijn er zorgen over de biodiversiteit.
Stichting Hemus is van mening dat zonnepanelen zoveel mogelijk thuishoren op daken. Tegelijkertijd zien we ook in dat opwekking van zonne-energie op land onontkoombaar is. Daarom werken we mee aan de ontwikkeling van ‘Symbizon’: een concept waarbij energieproductie en een duurzame vorm van landbouw met behoud of zelfs versterking van de biodiversiteit hand in hand gaan. Het onderzoeksproject duurt vier jaar met inmiddels een jaar verlenging. Daarna gaat het project door met de symbiose tussen voedselproductie, energieproductie en biodiversiteit.
Doelstelling:
We willen een optimaal zonvolgsysteem ontwikkelen in combinatie met strokenteelt. Twee belangrijke voorwaarden hierbij:
- Het systeem is zorgt voor optimale energieopwekking en gewasopbrengst. Hierbij kijken we ook naar de bodemgesteldheid en het effect van kruidenstroken onder zonnepanelen op de bovengrondse biodiversiteit (en daarmee op de natuurlijke plaagbestrijding).
- Het systeem heeft een positieve businesscase.
Samenwerking:
Voor het project Symbizon maken ERF en Stichting Hemus deel uit van het consortium Zon in Landschap. We werken hierin samen met TNO, Vattenfall, het Rijksvastgoedbedrijf en Aeres Hogeschool. In 2020 is het projectplan goedgekeurd. Het consortium heeft 400.000 euro subsidie ontvangen (TKI Urban Energy) voor de gehele duur van het project. Omdat het project door tegenslag gedurende de bouw van de panelen vertraging heeft opgelopen, dienen we een vervolgaanvraag voor onderzoek in. Dit project heet Sunbiose 2 en zal voor Symbizon de gewasopbrengst, de biodiversiteit en de praktische maatregelen mbt irrigatie monitoren en onderzoeken.
Wat doen we?
Door zonnepanelen en landbouw te combineren, passen er minder zonnepanelen per hectare dan in reguliere zonneparken. Een hogere opbrengst per zonnepaneel is dus nodig.
We onderzoeken daarom het gebruik van tweezijdige zonnepanelen en een zonvolgsysteem. Dit doen we op een perceel van zo’n vijf hectare dat is ingeklemd tussen de A6 en de A27, nabij Almere. Stichting Hemus pacht dit van het Rijksvastgoedbedrijf.
De panelen zouden in mei-juni 2022 geplaatst worden. Door vertraging in de levering van bepaalde onderdelen zijn de panelen begin 2023 geplaatst. Storm Poly heeft begin juli schade toegebracht aan de eerste rij panelen en men heeft vanuit voorzorg een nieuwe onderconstructie moeten bouwen voor alle rijen zonnepanelen. Dit heeft behoorlijk wat tijd in beslag genomen. De werkzaamheden zijn in mei 2024 afgerond. Door deze noodzakelijk werkzaamheden in tijden van veel regen, is de bodem beschadigd en zullen we in 2024 eerst bodemherstelwerkzaamheden uitvoeren. Dit bestaat o.a. uit inzaaien van groenbemesters en mogelijk in september het zaaien van winterveldbonen. Uitvoeren van de strokenteelt met jaarlijks 3 gewassen zal pas in 2025 plaatsvinden. We hopen in het najaar van 2024 de kruidenstroken onder de panelen en doorlopend naar de rest van het veld in te zaaien.
We willen werken met stroken van zes en twaalf meter en een kruidenstrook onder de zonnepanelen. Op de kruidenstrook groeien meerjarige bodembedekkende en inheemse kruiden. Qua gewassen kiezen we voor haver, bonen, aardappel, uien, pastinaak, broccoli en knolselderij.
Het perceel heeft drie indelingen:
- Deel I: combinatie van zonnepanelen en strokenteelt met een kruidenstrook
- Deel II: ‘doorgetrokken’ strokenteelt met een kruidenstrook
- Deel III: volledige strokenteelt
Resultaten tot nu toe:
Op 21 september 2024, tijdens de landelijke dag voor de duurzame energie, is Symbizon officieel geopend.
De eerste concrete resultaten verwachten we in 2025. De samenstelling van het consortium is heel divers. Daardoor konden we tijdens de voorbereidingen al veel van elkaar leren. Een voorbeeld: de betrokken technici weten inmiddels wat groenbemesting is en wij vanuit de landbouw leren alles over zonvolgalgoritmes en PV-opstellingen. Ander belangrijk leerpunt is het goed bespreekbaar maken en houden van belang van voorkomen van bodemverdichting enerzijds en de (reparatie)werkzaamheden voor de zonnepanelen, ook in natte tijden anderzijds.
Studenten en docenten van Aeres Hogeschool meten op verschillende keren de bodemverdichting. De nulmeting is uitgevoerd. De 2e meting heeft in mei-juni van 2024 plaatsgevonden. Hoewel de bodem op diverse plaatsen verdicht is en het verstandig is om voor de teelt bodemverbeterende maatregelen te treffen, is er geen hele zware bodemverdichting aangetroffen in de stroken voor de teelt. In juli is op een deel van stroken een groenbemester gezaaid. Op de overige stroken zullen in september veldbonen worden gezaaid.
De schop is in maart 2022 de grond ingegaan. Ook zijn we gestart met de aanleg van een waterberging en andere voorzieningen voor de zonnepanelen.
Meer weten?
Kijk op de website van Symbizon (zoninlandschap.nl).
Enkele foto’s
veldbonen zaaien als openingshandeling van Symbizon op Dag van duurzame energie, 21 september
